misleid en berooid

Zo zie je maar: ga nooit af op de goede bedoelingen van mensen - of bedrijven. Na de bezwering door palmoliereus Sinar Mas eerder deze week dat zij de problemen serieus aanpakken,  is mijn optimisme alweer ernstig bekoeld. De gesprekken die ik gisteren heb gevoerd met de bevolking van Kareng Mendapo en Batu Ampar laten helaas duidelijk zien dat een oplossing nog niet echt in zicht is.

Deze twee dorpen in Sumatra staan model voor honderden of duizenden kleine gemeenschappen in Indonesië, waar boeren, gewone mensen zich verraden voelen door grote bedrijven en door hun eigen overheid. Ze hadden eigen grond – althans, al generaties lang bewerkten en beheerden ze land en in de lokale traditie waren zij daarmee de eigenaar. Totdat bedrijven aanklopten en hen prachtige voorstellen deden om hun inkomen te verbeteren door palmolieplantages op hun land te starten.

van investering tot schulden
 Boeren stemden in met de voorstellen, zonder dat er iets op papier kwam.  Een man vertelt me hoe hij destijds had begrepen dat Sinar Mas het land in beheer zou nemen om een palmplantage op te zetten en dat het na 4 jaar weer onder zijn beheer zou komen en hij zou meedelen in de opbrengsten.  Maar hij kreeg niets terug en bleek intussen op een voor hem onbegrijpelijke manier schulden te hebben opgebouwd. Wat hij zag als investeringen door het bedrijf, bleek een lening aan hem. Hij moet nu zijn schulden terugbetalen, maar heeft geen enkele bron van inkomsten meer. ’Ik leef nu op kosten van mijn kinderen,’ zegt een oudere man die hetzelfde lot onderging. Vroeger leefde hij van zijn eigen land, nu heeft hij niets meer.

naïviteit
Als ik naar deze mensen luister, besef ik dat ze naïef zijn geweest. Maar het is duidelijk dat de boeren niet hebben kunnen doorzien wat hun boven het hoofd hing. De bedrijven hadden duidelijk niet het belang van de lokale bevolking voor ogen. Het lijkt er sterk op dat hier een sluipend systeem in werking is geweest, waarbij de boeren misleid zijn en zo feitelijk van hun land beroofd. De overheid heeft hen ook niet goed geïnformeerd over wat de gevolgen zouden zijn van hun afspraken.

verantwoording
Dankzij een verstandige leider en steun van de mensenrechtenorganisatie Sawit Watch heeft deze gemeenschap intussen begrepen hoe het er met hen voor staat. Zij hebben de weg gevonden naar bemiddeling van de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (RSPO), waardoor het bedrijf nu ter verantwoording wordt geroepen. Maar gaat er een bevredigende oplossing komen?

Ik vraag de oudere man in Kareng Mendapo wat hij zou willen. Hij maakt duidelijk dat hij niet tegen palmolie is en ook niet per se tegen de betrokken bedrijven. Maar hij wil niet meer om de tuin worden geleid en vindt dat de bedrijven zich moeten verantwoorden voor wat ze hebben gedaan. Geen halve oplossingen en tegelijk op slinkse manier doorgaan.

Voordat ik hier kwam wist ik dat de landproblemen in de palmoliesector ingewikkeld zijn. Maar na vandaag ben ik toch nog teleurgesteld. Ik voel met de bewoners hier mee dat ze zich om de tuin geleid voelen. Daarom zal ik weer terug gaan naar Sinar Mas om te vragen hoe ze de toegezegde oplossingen eigenlijk gaan realiseren. 

de problematiek rondom palmolie

Palmolie. Het klinkt als een exotisch product waar wij in Nederland niets mee te maken hebben. Maar palmolie zit in koekjes, margarine en zeep. In diesel, chips en shampoo. Het zit in zoveel producten die ik gebruik. Als consument gaat het mij dan ook zeker aan wat er in het productieland gebeurt.

De belangrijkste reden dat ik hier ben, is om inzicht te krijgen in ontwikkelingen in de palmoliesector. Ik wil weten wat die ontwikkelingen betekenen voor de economie van het land en natuurlijk voor de mensen die er mee te maken hebben. Wie profiteert, wie verliest?

in gesprek met Sinar Mas
Eergister ben ik in gesprek gegaan met de op een na grootste palmolieproducent van de wereld: Sinar Mas. In het hoofdkantoor op Jakarta hebben we het gehad over hun beleid wat betreft ontbossing en over de manieren waarop ze willen omgaan met de bevolking. Het kwam duidelijk naar voren dat de grootste problemen draaien om land. De overheid meldt 4000 landconflicten. Onze partnerorganisatie Sawit Watch volgt er bijna 700, waarvan we één specifiek conflict met Sinar Mas hebben besproken. Wij werden ervan verzekerd dat het wordt opgelost. Het deed me goed dat er echt oprecht werd geluisterd, maar het belangrijkste is dat daad bij woord wordt gevoegd.

rekening houden met de bevolking
We wilden ook de verhalen van de mensen in het veld horen. In Jambi, een provincie op het eiland Sumatra, bezochten we eerst het kantoor van de gouverneur. Volgens hem speelt de overheid op decentraal niveau een belangrijke rol bij uitbreiding van plantages. De lokale overheid heeft veel voor het zeggen en blijft vergunningen uitdelen. Het verbaast me hoe onverschillig zij hierin zijn. Ze houden geen rekening met hoe het land op dat moment door de bevolking wordt gebruikt, bijvoorbeeld voor rubberteelt of voedselproductie.

ingewikkelde conflicten
Met uitzondering van Java, is landeigendom hier niet goed geregeld. De lokale overheid stuurt de bedrijven erop uit om hun problemen zelf op te lossen. Dan vraag je om moeilijkheden. De problematiek in deze sector is veel ingewikkelder dan ik in eerste instantie had gedacht. Ik zie nu, duidelijker dan voorheen, hoe handel economische ontwikkelingen niet alleen op gang kan brengen, maar ook kan ondermijnen.

We gaan vandaag het gesprek aan met de bevolking. We vragen de mensen hoe zij nu met de situatie omgaan en of zij ook geloven dat het opgelost kan worden. Wat verwachten zij van de grote bedrijven en van hun overheid? Ik hou jullie op de hoogte!

inspirerende dagen in Indonesië

Gisteren bezocht ik het Oxfam-kantoor in Indonesië. Ik heb veel inspirerende collega's ontmoet. Het is goed om te zien hoe ze werken aan meer eenheid in de Oxfam-familie. Meer eenheid betekent een effectievere organisatie.

het land verandert

De gesprekken die ik tot nu toe heb gehad met partnerorganisaties geven goed inzicht in wat er nu leeft in Indonesië. Het is een complex land. Indonesië is het vierde grootste land ter wereld, met een populatie van bijna 250 miljoen inwoners. Het is zes uur vliegen van west naar oost en er zijn net zoveel eilanden als culturen. Bovenal is het een land dat op dit moment economisch groeit en veel verandert. De positieve en negatieve kanten van de laatste ontwikkelingen zijn goed zichtbaar. Door het verbeterde onderwijssysteem hebben meer mensen de kans om uit de armoede te ontsnappen. Als je voor het eerst in Jakarta om je heen kijkt zie je talloze auto’s, wolkenkrabbers en andere symbolen van rijkdom. Mensen kunnen duidelijk consumeren. Het roept vragen op: is armoedebestrijding hier nog nodig? Maar als je verder kijkt, zie je de grote ongelijkheid.

negatieve gevolgen van groei

Er is ook sprake van negatieve invloed op mens en milieu. De natuur is niet opgewassen tegen de snelle groei van mijnen, viskwekerijen en palmolieplantages. Ook de bevolking wordt onvoldoende betrokken bij belangrijke plannen. Door de ontwikkeling van infrastructuur, vermindert de mogelijkheid voor eigen voedselproductie. Indonesië exporteert bijvoorbeeld steeds meer palmolie vanuit West-Kalimantan en Jambi, maar importeert ook steeds meer rijst.

palmolie-industrie

Vandaag bezoek ik de directeur van de grootste palmolieproducent van het land en de tweede grootste van de wereld. Indonesië produceert bijna de helft van het wereldwijde volume palmolie. Voor deze grote productie wordt veel land gebruikt, zowel door grote bedrijven als door kleine boeren. Dit heeft consequenties voor alle bewoners in de omgeving.

Sommigen profiteren, anderen zijn slachtoffer van bijvoorbeeld waterverontreiniging of landroof. De landconflicten rond palmoliebedrijven zijn vaak complex. De lokale bevolking staat met lege handen tegenover machtige internationale bedrijven. Oxfam Novib kiest de kant van de kleine boeren. We eisen dat de bedrijven met eerlijke oplossingen komen.