Ontwikkeling is meer dan economie.

Na een drukke week – de VN Vrouwentop in New York, kort in Nederland en intussen aangekomen in Vietnam – overdenk ik nog eens de discussie over ontwikkelingssamenwerking, die ontstond na de reis van minster Ploumen naar Ethiopië. Vanuit de VN-Vrouwenconferentie in New York sprak ik met de Volkskrant, die eerde Ploumen’s uitspraken publiceerde dat de bezuiniging van 1 miljard euro op ontwikkelingssamenwerking kan worden beperkt door op het opvoeren van handel met arme landen. Maar het is naïef om te denken dat bedrijven ervoor kunnen zorgen dat deze landen voedselzekerheid, toegang tot water en seksuele rechten krijgen.

Armoede is een verdelingsvraagstuk. Dat zou een PvdA minister met roots in de vrouwenbeweging en ervaring in ontwikkelingssamenwerking moeten weten. Ontwikkelingssamenwerking is ook in Nederland altijd een terrein geweest dat zich juist richtte op machtsverhoudingen, het bevorderen van rechten van armen en gemarginaliseerden (zie ook mijn eerdere blog). OS is nooit platte hulp of liefdadigheid geweest. Simon Jelsma, de oprichter van Novib, had het in zijn eerste toespraken al over machtsongelijkheid als probleem achter armoede. Ploumen’s voorgangers hebben altijd een politiek economische invulling gegeven aan hun beleid.

Twee gezichten
Het moet gezegd: Ploumen heeft zeker haar persoonlijkheid mee om voor Nederlandse bedrijven deuren te openen. Ze kan echter niet die persoonlijkheid en haar politieke ervaring op hetzelfde moment inzetten om moeilijke, gevoelige onderwerpen rondom mensenrechten en betere verdeling van groei en welvaart in opkomende landen aan de orde stellen. Wie glimlachend Nederlandse waar aan dictatoren wil verkopen kan niet tegelijkertijd lastige discussies aangaan.

Bovendien zijn bedrijven vaak ook onderdeel van het armoedeprobleem. Bijvoorbeeld omdat zij te lage lonen betalen, belastingen ontduiken of land inpikken. Oxfam Novib is niet anti-bedrijfsleven. Op dit moment voeren we campagne om de tien grootste levensmiddelenbedrijven zo ver te krijgen dat zij hun sociale beleid aanpassen. Juist omdat die bedrijven zo veel kunnen betekenen voor de allerarmsten. Maar de minister zit er naast als ze zegt dat alles goed komt als de markt zijn werk doet. Marktwerking is niet de oplossing voor alles. Dat is al zo vaak aangetoond.

De bezuinigingen gaan gewoon pijn doen. We kunnen niet met minder geld hetzelfde werk doen. Het gevolg is dat veel projecten straks niet meer doorgaan.

Samenhang
In al mijn reizen naar onze projectlanden, en ook hier in Vietnam, zie ik het belang van samenhang in internationaal beleid en de noodzaak dat maatschappelijke organisaties actief blijven om de voorwaarden van ontwikkeling en rechtvaardigheid op te bouwen. Vietnam is hard op weg een midden-inkomen land te worden. Decennialange ontwikkelingssamenwerking hebben bijgedragen aan beter onderwijs, gezondheidzorg, meer productiviteit in landbouw en watermanagement. Al deze inspanningen vielen in Vietnam op vruchtbare aarde omdat er sprake was van een effectief bestuur. Helaas nog niet van een democratisch bestuur. Door de ontwikkelingen hier verandert ook de relatie met dit land. Handel is belangrijk om werk in inkomen te genereren. Maar daarmee zijn de Vietnamezen er nog niet.

Opkomen voor rechten 
Vanochtend bezocht ik een Koreaanse textielbedrijf, waar meer dan 1300 arbeiders werken, waarvan 80% vrouwen. Allen jong, begin twintigers. Met de vakbonden werken we hier aan het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Op mijn vraag wat voor hun het belang is van samenwerking met Oxfam Novib, antwoordde een vakbondleidster: we hebben daarvan geleerd hoe we de  arbeiders kunnen betrekken bij onderhandelingen, hoe we constructieve besprekingen kunnen voeren met overheden en bedrijven. Doordat we in contact kwamen met andere landen hebben we kunnen leren van hun ervaringen hoe we beter op kunnen komen voor onze rechten. Oxfam levert een combinatie van geld, kennis, internationale netwerken en campagnekracht en die combinatie geeft lokale organisaties een enorme extra kracht. Armoede en onrecht bestrijden betekent rechten van burgers versterken, Sociale rechten, economische en burger-en politieke rechten. Ontwikkeling is echt veel meer dan economische groei.